Je hebt burgemeesters in oorlogstijd, en je hebt burgemeesters in oorlogstijd die deze functie bijna tot kunst verheffen.
Ja, ik ga nu even lekker uit mijn plaat, maar ik beloof jullie dat ik ook tot een mooi inzicht ben gekomen, waarop ik aan het eind van dit stuk terugkom.
Een burgemeester in oorlogstijd heeft een mooi alibi voor zijn doorgaans hoge positie en het sloopwerk dat uit hoofde van die functie verricht moet worden. ‘Het is beter dat ik in deze positie zit, want als een ander er zit… tjonge, dan zou het allemaal nog veel erger zijn.’ En je begrijpt: hoe groter een crisis, en hoe meer er aan de stoelpoten van gevestigde belangen wordt gezaagd, hoe meer burgemeesters in oorlogstijd de kop op steken.
De koningin onder de burgemeesters in oorlogstijd kwam ik onlangs tegen in een interview in de Volkskrant: Zita Schellekens.
Kort CV: zij was actief bij de PvdA, bestuurslid van True Price,, directeur duurzaamheid bij DSM en nu vicepresident duurzaamheid bij KLM en vicevoorzitter van het Oranje Fonds. Een mooi CV dus, met een progressief en duurzaam tintje.
Nu het interview in de Volkskrant. Zelden heb je zulke bullshit over klimaatdoelen en de haalbaarheid daarvan horen uitkramen als door Zita Schellekens. Want zoals dat zo vaak gaat met burgemeesters in oorlogstijd: ze weten dat ze burgemeester zijn, maar vergeten dat het oorlogstijd is. Zo ook Zita. Uit niets blijkt dat ze de klimaat- en milieucrisis serieus neemt. Ja, ze zegt natuurlijk keurig dat ze slapeloze nachten heeft over het klimaat, maar alles wat ze vervolgens uitkraamt gaat lijnrecht in tegen klimaatdoelstellingen.
Feit is dat Zita, en met haar vele corporates, de urgentie van het stoppen van de klimaatcrisis kennelijk niet inzien. Logisch: alleen als je écht denkt dat onze wereld, als we niets doen, in een gloeiende, nauwelijks leefbare planeet zal veranderen, en dat dat nu al op veel plekken het geval is, ben je bereid de belangen van het klimaat boven dat van de euro te stellen.
Zo niet dus Zita Schellekens. De KLM doet al heel veel, zegt ze. Ja, misschien in vergelijking met andere luchtvaartmaatschappijen, maar feit is dat KLM nog altijd meer CO2 de lucht in pompt dan Tata Steel, en dat die uitstoot jaarlijks toeneemt.
Nog zoiets: ooit had KLM als doelstelling dat het in 2030 niet meer dan 10,6 megaton (megaton) CO2 mocht uitstoten. Die limiet is geschrapt als doelstelling. ‘Ja,’ zegt Zita, ‘dat komt omdat we anders zijn gaan rapporteren, meer in lijn met onze partner Air France, die de gemeenschappelijke duurzaamheidsdoelen rapporteert.’ Goed, ga je dan naar die rapportage van Air France zoals een wakkere journalist deed, dan staat daarin niets over een CO2-reductie in 2030.
En als KLM zo voor verduurzaming is, waarom blijven ze dan reclame maken en frequent flyers kortingen geven? ‘Nou,’ zegt Zita, die niet voor één gat te vangen is, ‘dat doen we omdat als reizigers niet met ons vliegen, ze naar Brussel of Frankfurt gaan, en daar dan alsnog in minder schone vliegtuigen reizen.’ Tja, het is juist een verdienmodel om passagiers van dichtbij naar Schiphol te laten komen en vanaf daar de grote intercontinentale vluchten te laten maken. Ongeveer de helft van alle KLM passagiers komt met een korte vlucht naar Schiphol. Wie stimuleert hier extra vluchten? Een mooi staaltje van de pot die de ketel verwijt.
Onderzoekers van TU Delft hebben overigens aangetoond dat bij een verhoging van de prijzen, misschien de helft van de reizigers voor een andere luchthaven zal kiezen, maar dat de andere helft kiest voor alternatieven als trein en auto. Pure CO2-winst dus.
Als Zita wordt gevraagd naar de lange afstandsvluchten, die het meest vervuilend zijn, zegt ze geheel in lijn met de KLM policy van mystificatie, dat daar ‘intern naar wordt gekeken.’ Na het interview in de Volkskrant haast een pr-medewerker zich naar de journalist om, ter aanvulling, te melden dat er bij KLM momenteel geen enkele sprake is van het schrappen van intercontinentale vluchten.
Goed, dat de KLM alles doet om feiten te verdraaien, te verdoezelen en rapporten probeert achter te houden is algemeen bekend. En dan hoeven we het ook niet te hebben over de gerechtelijke uitspraken die KLM veroordelen wegens greenwashing.
Wat moet er gebeuren? Met vicepresident duurzaamheidsstafleden als Zita Schellekens komen we natuurlijk geen steek verder. En helaas, dat geldt natuurlijk ook voor de duurzaamheidsmedewerkers van Tata Steel, Chemours, Vion vleesverwerkers en de pesticiden- en kunstmestindustrie. Die zijn groen zolang het de economische belangen van het bedrijf niet schaadt.
Kortom, wat zet wél zoden aan de dijk? Hoe kunnen we echte veranderingen bij bedrijven invoeren?
Zouden we niet op de een of andere manier bij wet verplicht kunnen stellen, dat bij de tien grootste vervuilende bedrijven in Nederland een duurzaamheidsmedewerker aangesteld moet worden vanuit de milieubeweging, en dat die ook wordt betaald door het ministerie van klimaat? (Ja de toevoeging ‘en groene groei’ mogen ze na de volgende kabinetsformatie er bij dat ministerie weer vanaf halen).
We hebben toch ook onafhankelijk ingestelde arbeidsvoorwaarden en ARBO-wetten? Een arts kan toch ook los van het bedrijf oordelen over ziekteverlof of re-integratie? Waarom dan niet verplicht een onafhankelijke duurzaamheidschef bij de tien grote vervuilers? Ik begin al helemaal enthousiast te worden van mijn eigen idee: geen burgemeester in oorlogstijd, maar een verplichte luis in de pels.
Wat zou het niet mooi zijn als we Johan Vollenbroek fier op zijn post zagen zitten als vicepresident duurzaamheid bij KLM? Of Marjan Minnesma als directeur duurzaamheid bij Tata Steel? Aangesteld door een prachtige, onafhankelijke sollicitatiecommissie met daarin een klimaatwetenschapper, iemand van het ministerie van Klimaat, een ethicus, een milieuactivist en vooruit, iemand van een burgerberaad. Ideaal toch?
Kijk, dat zet zoden aan de dijk. Voor het milieu, en ik ben ervan overtuigd, op lange termijn voor het algeheel welzijn van iedereen. Kunnen we voor zo’n verplichting niet pleiten bij politieke partijen? Wie kent er in zijn omgeving een goede chief sustainability die zo’n rol op zich zou kunnen nemen?
O ja, voor ik het vergeet: ik las een mooie ingezonden brief van Anne Poot naar aanleiding van het interview met Zita Schellekens. Zij opperde dat als het probleem voor de KLM werkelijk is dat mensen bij hogere prijzen en ontmoedigend beleid zouden uitwijken naar andere vliegvelden, dat er dan goed nieuws is voor onze nationale luchtvaarttrots.
Elke dag gaan er namelijk vier KLM vluchten naar Brussel, elf naar Parijs, elf naar Frankfurt en zestien naar London. Als KLM al deze vluchten zou schrappen, besparen we 42 vluchten en 800 ton CO2 per dag, en is KLM meteen ook van zijn uitwijkprobleem af!
Jawel, Anne Poot zie ik ook als een goede kandidaat voor vicepresident duurzaamheid bij KLM!
Bron de Volkskrant 28-7-2025