Er lijkt een soort waas over de wereld te hangen. Iets wat ze in wasmiddelenreclames een grauwsluier noemen.
Populisme alom, Oekraïne heeft het lastig, om over Gaza maar te zwijgen. En dan hebben de bosbranden in Europa al zo ongehoord huisgehouden dat je je afvraagt of er nog ergens een stukje ongeblakerd bos te vinden is. Leuk is anders.
Het is zelfs al zo ver gekomen dat de Vlinderstichting bedreigd wordt als ze een rapport publiceert waarin de noodklok wordt geluid over de verontrustende achteruitgang van de vlinderstand. Want ja, vlinders zijn leuk, maar we moeten Gods akkers natuurlijk wel onbelemmerd kunnen blijven bedekken met een dikke laag stikstof en ammoniak.
En Trump? Ja dat is elke week weer nieuw entertainment. Als de werkloosheidscijfers niet bevallen, maak je gewoon iemand anders hoofd van het statistiekbureau van het ministerie van Arbeid, die schaamteloos wat aan die cijfers knoeit. En tussen die ontslagrondes door heeft Trump zo langzamerhand alles wat ook maar iets positiefs kan opleveren voor klimaat en milieu de nek omgedraaid.
Maar het kan nog gekker: het door klimaatverandering opwarmende zeewater is een paradijsje voor kwallen. Grote hoeveelheden tref je nu aan in het warme Franse zeewater, met als gevolg dat de koelinstallaties van kerncentrales verstopt raken. Als makke schappen laten deze kwallen zich nietsvermoedend die kerncentrales instromen. Moet je je voorstellen: kwallen saboteren kerncentrales! Dat verzin je niet.
Ook kende onze zomer maar liefst twee hittegolven, en werd de Plastictop een fiasco: nul reductie van plasticproductie, want de olieproducerende landen moeten nou eenmaal hun olie kwijt. Je hoort de sjeik van Saoedi-Arabië al hoofdschuddend klagen: ‘Nou hebben die milieufreaks net voor elkaar gekregen dat de plastic dopjes aan de plastic flessen vast blijven, en nóg is het niet genoeg. Zijn die lui dan nooit tevreden?’
Om me heen zie ik dat na de stortvloed aan negativiteit van deze zomer de ecodepressies weer de kop opsteken. Zitten verdomme hardwerkende vrijwilligers in de bloedhitte het hele strand van Den Helder tot Scheveningen schoon te maken, besluiten ze een paar duizend kilometer verderop dat er nog niet genoeg plastic is en dat we gewoon op de oude voet door mogen produceren. Gek word je ervan.
Je zou hopen dat sjeik Salman Bin Abdulaziz Al Saud van Saoedi-Arabië volgend jaar eens een weekendje mee komt helpen met plastic prikken; wie weet piept hij dan wel anders.
Kortom, een mens raakt wel eens moedeloos. Je pakt de fiets, je mijdt het vliegtuig, eet geen vlees, koopt geen nieuwe spullen, steunt klimaatbewegingen, en hoe meer je je inzet, hoe slechter het de wereld vergaat. Daar zijn we mooi klaar mee. Waar doen we het allemaal voor?
Niet zo gek dus dat een halve generatie inmiddels lijdt aan klimaatdepressies, sombere gedachten heeft, en zich bedrukt voelt door de donkere wolken die ons bedreigen. Tobbers die de toekomst met angst en beven tegemoetzien.
Zeg, ik dacht dat we hier vooral positief klimaatnieuws voorgeschoteld zouden krijgen, en nu kom jij aanzetten met zo’n doomscroll-verhaal, zul je denken. Maar laat ik hier maar eens een boude stelling poneren: die doom en negatieve gedachten zijn helemaal niet zo slecht. Met een beetje goede wil kun je die negativiteit paradoxaal genoeg ook als iets positiefs zien.
Om te beginnen: alle tegenwerking van politici en bedrijven of van Trump en sjeik Salman Bin Abdulaziz Al Saud maken alleen maar duidelijk hoe zeer de gevestigde orde in zijn broek schijt. Als je tegen die orde aanduwt, moet je niet raar staan te kijken dat die zich schrap zet. En dat is nou net precies de fase waarin we ons bevinden. Ze zijn al teruggedrongen in hun eigen hok, achter hun eigen deur, en nu verdedigen ze zich te vuur en te zwaard met alle geoorloofde en ongeoorloofde middelen.
Maar dat zal niet helpen, want die deur gaat echt een keer bezwijken. Om de doodeenvoudige reden dat er een moment komt dat we stikken in ons plastic en in onze bosbranden, en verzuipen in de kolkende overstromingen en megatonnen koeienstront. En steeds meer mensen gaan dat inzien.
Een proces dat weliswaar niet in een rechte lijn verloopt, want hé -mijn gehaktballetje, onze economie moet nou eenmaal groeien, en laat China nou eerst maar eens wat doen- maar desondanks gestaag doorgaat. Het oude systeem loopt op zijn laatste benen: nog een paar stuiptrekkingen, een Pyrrusoverwinning misschien hier of daar, een laatste (Ardennen)offensiefje, en dan is het klaar.
Ja, we mogen klagen, tobben, angst hebben voor de toekomst en doemdenken, want denken gaat altijd aan doen vooraf. Getob en gepieker leiden tot actie. Als je denkt dat het wel lekker gaat met het klimaat en met onze biodiversiteit, en je vrolijk en zorgeloos door het klimaatleven gaat, dan gebeurt er natuurlijk niets.
Ik las laatst een artikel waarin de evolutionaire functie van tobben en piekeren werd aangetoond. De mens maakt zich, in tegenstelling tot dieren, een voorstelling van de toekomst en probeert die te beïnvloeden. Een dier heeft geen voorstelling van de toekomst. Het handelt hooguit instinctief: verhip, het wordt eerder donker, laat ik maar weer eens naar het zuiden vliegen, of: het wordt alweer kouder, laat ik maar eens wat beukennootjes gaan verzamelen. Dat is geen planning of gepieker, maar instinct.
Ook een koe of een varken maakt zich geen zorgen over de toekomst. Ja, hooguit over het nu, in die te krappe stallen of over het feit dat ze altijd binnen moeten staan, maar nooit of te nimmer over het lot dat hen te wachten staat. En dus laten ze zich nietsvermoedend en kalm de veewagen indrijven, op weg naar het slachthuis. Als een koe wél zou tobben en angstig zou zijn, en zich zou verzetten, dan zou de mens het kunnen vergeten met zijn veeteelt. Een koe is nou eenmaal tienmaal zo sterk als een mens, en als een koe dat besef zou hebben en in verzet zou komen tegen de boer, dan hadden we überhaupt geen zuivelindustrie gekend. Geen beginnen aan om zich verzettende koeien in het gareel te krijgen!
Wees dus maar blij dat wij mensen wél tobben en piekeren over de toekomst. Omarm je klimaat- en ecosomberte zou ik zeggen. Negativiteit kan zeker ook positief zijn!
Zorg alleen dat je je niet laat verlammen door somberte. Want tobben mag dan wel positief zijn, als het aanzet tot passiviteit zijn we verder van huis: als je denkt dat je niets hoeft te doen omdat het allemaal niets uitmaakt, tja, dan maakt het ook allemaal niets uit en lachen de Shells, de Aramco’s en de sjeik Salman Bin Abdulaziz Al Sauds van deze wereld in hun vuistje.
Dus niet zo somber over je somberte, wees juist blij dat je tobt. Alleen van daaruit is er een wereld te winnen. En nou niet van de weeromstuit door deze woorden zó positief worden dat je geen actie onderneemt en niet meer uit je stoel komt, want dan had ik dit stukje beter niét kunnen schrijven.