Je hoort wel eens zeggen dat de mensen het zat zijn. Spuugzat, wordt zelfs gezegd door iemand met te veel peroxide in zijn haar. En mensen willen bovendien houden wat ze hebben. Die willen helemaal geen verandering of nieuwerwetse dingen, zegt diezelfde man ook nog wel eens met veel pathos.
Ik heb me er altijd over verbaasd dat er mensen zijn die zo goed weten wat de mensen willen. En die mensen die weten wat de mensen willen, weten vaak ook wat het volk wil, en zelfs wat Nederland wil.
Soms worden die zaken ook nog eens met elkaar gecombineerd: ‘het volk’ wil het belang van ‘Nederland’ op één, zeggen ze dan. Het volk wil geen buitenlanders, het volk wil geen wolf, het volk wil geen klimaatgedram, want dat is allemaal niet in het belang van Nederland, en zet Nederland in ieder geval niet op één.
Ik luister stiekem altijd met enige bewondering naar die uitspraken. Ik weet namelijk nooit wat het volk wil. Sterker nog, ik weet niet eens wie of wat het volk is. Ja dat zijn wij, inwoners van Nederland, neem ik dan maar aan. Maar om nou te zeggen dat al die inwoners iets willen, en zelfs allemaal hetzelfde willen, zou ik niet durven beweren.
Maar goed, sommige mensen, politieke partijen, kranten en opiniemakers weten blijkbaar heel goed wat de mensen willen. De mensen willen bijvoorbeeld het Nederlands belang op één. Holland first. Klinkt mooi. Maar wat is het belang van Nederland? Kijk, daar ga je al. Met een simpel vraagje liggen al die zekerheden meteen aan diggelen. Want is het belang van Nederland dat van de bejaarden, of de jongeren; van werkenden of de werkelozen; van de woningbezitter of woningzoekende; van de migrant of de autochtoon; van zieken of van gezonde mensen; van vegetariërs of vleeseters; van sigarettenfabrikanten of longartsen; van boeren of van natuurliefhebbers; van autobezitters of treinreizigers, van vervuilende industrieën of van de natuur; van mens of dier?
Ga er maar aanstaan. Ik zou het – in tegenstelling tot mensen die beweren dat ze weten wat de mensen willen en dat de mensen het spuugzat zijn – niet durven zeggen.
Wat ik wel durf te zeggen is dat het belang van Nederland niet bestaat. Er is niet één belang dat voor alle Nederlanders geldt. Belangen zijn bijna per definitie tegenstrijdig, daar zijn het nou eenmaal belangen voor. De directeur van Tata Steel wil geld verdienen, en een inwoner van Wijk aan Zee wil schone lucht. Een boer wil zoveel mogelijk gras voor zijn koeien, een bij wil zoveel mogelijk bloemetjes en kruiden in dat grasland. Kortom, ‘het belang van Nederland’ bestaat niet.
Natuurlijk zijn er wel zaken die we van algemeen belang kunnen noemen. Goede ziekenzorg bijvoorbeeld. Ik ben gezond, maar het is fijn te weten dat mensen die ziek zijn goed verzorgd worden. Daar wil ik best belasting voor betalen. En bovendien maak ik me geen illusies: ook ik kom aan de beurt, en over een aantal jaren zal ik zelf gebruik gaan maken van al die supergeavanceerde medische zorg.
Nog zoiets: goed onderwijs. Zonder dat valt alles wat we hebben opgebouwd – van ASML tot goede verpleegkundigen aan het bed – als een kaartenhuis in elkaar. Algemeen belang dus.
Maar de meningen over wat Nederland of de Nederlanders zouden willen blijven vaag. En als iets niet helemaal duidelijk is, of als de zaken genuanceerd liggen -nou dan weet je het al – dan zijn populisten er als de kippen bij om die twijfel, nuanceringen en mitsen en maren, niet gehinderd door enige mate van kennis of onderzoek, keihard zelf voor je in te vullen.
En de mensen die zeggen dat Nederlanders het zat zijn, willen ook niet dat die Nederlanders met elkaar gaan praten. Want dan zou wel eens kunnen blijken dat ze een heleboel dingen absoluut niet zat zijn, en dat ze met een beetje praten en begrip voor elkaar best wel tot iets kunnen komen.
Nou ja, dat bleek al meteen bij het eerste Burgerberaad Klimaat. Dat beraad werd door Alexander Kops van de PVV in een debat overigens meteen een wassen neus genoemd en gekeuvel dat te veel geld kostte. Downplayen meteen die handel, want het mocht eens tot consensus of iets zinvols leiden; daar zit de PVV niet op te wachten.
Enfin, dat Burgerberaad kwam er toch. 175 mensen uit alle geledingen, windstreken, en van alle opleidingsniveaus, politieke overtuigingen, inkomensgroepen, etniciteiten en religieuze achtergronden deden mee. Een betere dwarsdoorsnede van de samenleving kun je niet krijgen.
En wat zeiden die mensen uit al die geledingen? Dat ze zoveel hadden geleerd en dat ze zoveel van elkaar hadden opgestoken. Dat ze door te luisteren in contact kwamen met nieuwe standpunten en daar ook begrip voor konden opbrengen.
En bovendien kwamen ze met een rits aan zinvolle voorstellen aan het kabinet. Van belasting op kerosine tot een pleidooi voor het lonend maken van duurzaam ondernemen; van het streven naar een duurzame economie, tot het goedkoper maken van gezonde voeding. Hieronder staat het in de infographic in een notendopje. Bekijk het maar eens rustig.
(alles binnen de cirkel had een meerderheid van 75% of meer en is als advies ingediend).
Cirkel van Nationaal Burgerberaad Klimaat
Kortom, als je het dan hebt over de wil van het volk, of Nederland op één, dan zou ik heel snel deze maatregelen invoeren.
En verder neem Ik alles wat ik hierboven heb geschreven terug, want eindelijk weten we nu wat het volk wil, en wat in het belang van Nederland is.
Het volk is het namelijk niet zat – ja, misschien is het gescheld op vluchtelingen en asielzoekers zat, en gekken die de Johan Cruijff Arena in de hens steken – maar daarbuiten is het volk buitengewoon constructief en bereid naar elkaar te luisteren.
En het volk weet, zo blijkt nu, ook heel goed dat verandering noodzakelijk is als we willen behouden wat we hebben.
Ik zou zeggen: onmiddellijk implementeren maar, die adviezen van het Burgerberaad Klimaat.